Ooit maakte ik samen met Maarten (ja, die) een prachtige tocht in onze kayak. Van onze laatste centen hadden we een kampeeruitrusting gekocht en in de kayak gepropt. Onze tenten stonden aan de rand van de Nieuwkoopse plassen. Het moet eind juli geweest zijn. Ergens tussen de moerassen en de rietkragen hoorden we iets opmerkelijks, wat me jaren is blijven intrigeren.
Op hetzelfde veldje hadden Bram leren kennen, een ouwe knakker die er de hele zomer kampeerde met zijn zelfgebouwde houten kayak. Zo’n gast die snapte hoe het allemaal in elkaar zat.
Met z’n drieën maakten we een tocht tussen de petgaten en legakkers. Prachtig. We hoorden de uitzonderlijk lang aangehouden triller van een vogel. Heel monotoon, verbazingwekkend lang. ‘Sprinkhaanrietzanger’, zei Bram.
Deze lente, bijna 20 jaar later, fotografeerde ik er een.
Hierboven: sprinkhaanzanger bij zonsopkomst.
Afgelopen voorjaar besprak ik mijn foto en waarneming met een bevriende bioloog. Ik kwam meteen te praten over de tocht met mijn makkers in Nieuwkoop. Ik vertelde over de legakkers, de petgaten, het riet. “Snor.” zei de bioloog. “De sprinkhaanrietzanger heet tegenwoordig sprinkhaanzanger. Hij zit niet in het riet. De snor wel. Ze zingen allebei lang, de snor zingt iets ratelender en iets lager”.
Hoe krijgt hij die lange tonen voor elkaar?
Wat ik me altijd af ben blijven vragen is hoe de sprinkhaanrietzanger (zo klinkt het toch mooier) toch zulke ontzettend lange tonen kan zingen. Tonen, soms wel van wel drie minuten! Ik heb wel eens vermoed dat hij gebruik maakt van circulaire ademhaling, zoals didgeridoospelers dat doen (blaas uit door je mond en adem gelijktijdig in door je neus: probeer het maar – ik wacht wel even) maar dat leek me onzin.
Navraag gedaan. Voornoemde bioloog (niet altijd even lang van stof): “Circulaire ademhaling is goed.”.
Bij vogels passeert de lucht de syrinx – bij mensen het strottenhoofd (de larynx, met onze stembanden). De syrinx zit echter lager dan de larynx: bij de splitsing van de luchtpijp. Daarmee hebben vogels als het ware een dubbelloops larynx. Ze kunnen met een long uitademen (en zingen) en met de andere long inademen.
Dus toch circulaire ademhaling, maar dan wat geavanceerder.
Maar er hangt toch nog iets geheimzinnigs rond dit onopvallende vogeltje: door zijn teruggetrokken bestaan is er maar weinig van hem bekend. De Vogelbescherming schrijft: “Hierdoor is de biologie van de sprinkhaanzanger nog grotendeels in mysterieuze nevelen gehuld…”.
Ik kan het Bram allemaal niet meer uitleggen. Die is al jaren ergens boven de wolken kanotochten aan het maken. Met veel plezier, ongetwijfeld, zal hij er overal sprinkhaanrietzangers horen.
Hierboven: Bram. Held.