Hommels, bijen, hommels, bijen, zweefvliegen, hommels….
Nu het koniginnekruid (een serieuze insectenmagneet!) voor het eerst bloeit, vliegt er nog meer in de tuin rond dan eerst. En ook beestjes die ik niet kan determineren. En soorten die ik wel ken maar niet eerder in onze tuin heb gezien. Feest!
Hieronder: een van de vele blinde bijen in de tuin. Een heel algemene soort. Maar zeg zelf: eigenlijk is alles in de natuur bijzonder.
Het mysterie van de hoornaarzweefvlieg
De hoornaarzweefvlieg (ook wel stadsreus genoemd, maar dat vind ik stom) zag ik niet eerder in onze tuin. Helemaal is niets zeldzaam aan, die volucella zonaria, en makkelijk te herkennen. Maar er is iets bijzonders mee aan de hand. Hoornaarzweefvliegen leggen namelijk hun eitjes in wespennesten.
Wie wel eens een ei in een wespennest heeft gelegd, weet dat zoiets je niet in dank afgenomen wordt, en de vraag is natuurlijk hoe ze hun eieren leggen zonder doodgestoken te worden. Hoe overleven de larven in een wespennest? Hoe verlaten de volwassen dieren uiteindelijk ongedeerd het wespennest?
Er wordt wel eens gezegd dat ze hun gastheren om de tuin leiden met hun uiterlijk. Dat werkt immers ook met predatoren. Maar de hoornaarzweefvlieg legt geen eieren in hoornaarnesten maar in wespennesten. En hij lijkt niet op een wesp maar (duh) op een hoornaar.
Sommige volucella (zo heet de familie waar deze zweefvlieg toe behoort), bijvoorbeeld de hommelzweefvlieg, benaderen het nest van de gastheren voorzichtig. Vlak bij het nest poetsen ze zich uitgebreid (vermoedelijk) om zich te ontdoen van geuren die de gastheren alarmeren. Al met al wel een half uur. Voorzichtig, dicht tegen de grond, sluipen ze het nest in – vaak vlak nadat een hommel naar binnen is gegaan, waardoor de kans op tegenliggers klein is – en gaan ze aan de slag. Ieder contact met hommels wordt vermeden.
De oplossing
Maar de hoornaarzweefvlieg doet niet zo moeilijk. Die poetst een paar minuutjes en gaat naar binnen. Daar legt ze haar eitjes, en gaat weer weg. Bewakers en andere wespen laten haar met rust. Zelfs bij direct contact.
Vermoedelijk – of beter: mogelijk – verspreiden de vrouwtjes een geur die agressie van wespen onderdrukt. En wat mee kan spelen is dat de larven van de hoornaarzweefvlieg zich voeden met afval en dode larven. Ze zijn dus van nut voor de gastheren.
Ook leuk: in warme zomers – die voorkomen wanneer de wind vaak en langdurig uit het zuid-oosten komt – komen er hier trekkers binnen, en daardoor wordt de soort talrijker. Maar aangezien de vrouwtjes sneller geneigd te trekken dan de mannetjes, ontstaat er in die zomers een vrouwenoverschot.
Hieronder: volucella zonaria. Wanneer hij voorbij vliegt hoor je een flinke zoem.
Het mysterie van de ivoorzweefvlieg
Ook niet zeldzaam, maar ook groot. Het is misschien de bedoeling dat hij op een wesp of hommel lijkt; maar dat is wat mij betreft mislukt.
En dat bevestigt dan ook het voorgaande, over de eileg van de volucella, waar ook deze rakker toe behoort. Ze lijken niet op een wesp, maar leggen hun eieren wel in wespennesten. En net als de larven van de hoornaarzweefvlieg voeden ook hun larven zich met afval en dode larven. Twee keer hetzelfde mysterie.
Hieronder: een wesp? Hou je moeder voor de gek…
De koekoeksweideveldhommel?
Determinatie van hommels is helemaal niet makkelijk. Ja, de veel voorkomende soorten zijn op zich makkelijk herkenbaar. Maar de hommel hieronder stelde me voor een raadsel.
Navraag bij kenners leerde dat het hier om een veldhommel ging en niet, zoals ik dacht, om een koekoekshommel (fout!).
Hieronder: veldhommel. Ik had het niet bedacht: veldhommels zijn veel bonter van kleur.
De… ja, de wat eigenlijk?
Ik zag een hommel (of een heel behaarde bij) zonder veel kleur. Wow! Wat zou het zijn? Ik maakte in elk geval de fout te gaan zoeken op hommels zonder veel kleur.
Fout, want: net als bij vlinders en libellen verbleken de kleuren van hommels door slijtage en nog meer door de invloed van UV-licht. Zelfs tijdens deze waardeloze zomer.
Uiteindelijk bleek het een verbleekte steenhommel (man) te zijn. Wij hebben best veel steenhommels in de tuin, maar dit had ik niet eerder gezien.
Hieronder: steenhommel! Was ik ook nooit op gekomen.
Hieronder: een ‘gewone’ steenhommel, mét kleur.
Hieronder: ook niet zeldzaam. Gewoon mooi. De citroenpendelzweefvlieg.
Hallo
Ik had (denk ik) deze gisteren in mijn tuin.
Ik ben doodsbang voor wespen, en was / ben ook voor deze doodsbang.
Er staat ‘ergens’ op een site dat deze maar 2,5 cm kunnen worden.
Diegene die in mijn tuin zat, was er bijna 4 !
Kan dit komen door het ontbreken van de winters, en dus een overvloed en plaag aan ongedierte ?
Of kan dit een koningin geweest zijn, als die bestaan in deze soort ?
Ben erg benieuwd, alvast bedankt voor te reageren.
Vriendelijke groeten.
Heb je er een foto van? In elk geval is een zachte winter niet van invloed op de insectenpopulatie. EEn warm voorjaar wel. Maar insecten worden dan niet opeens groter. In elk geval kan die hoornaarzweefvlieg best groot worden en als je die in je tuin hebt: ze kunnen niet prikken. Niets te vrezen!
Hoi Dolf, ik heb sinds een paar weken last van de hoornaarzweefvlieg in huis. Alleen deze week heb ik er al 3 naar buiten gezet. Ik vermoed dat dit het gevolg is van het bestrijden van een wespennest in de herfst van vorig jaar. Die hadden zich genesteld onder het platte dak van de uitbouw van mijn woonkamer. Ik heb het vermoeden dat de zweefvlieg dezelfde ‘wegen’ gebruikt om in mijn woonkamer uit te komen als de wespen vorig jaar. Nu is mijn vraag, hoe lang kan ik deze diertjes blijven verwachten? Blijven ze zich in het oude nest vermenigvuldigen of komen deze na het uitvliegen ook niet meer terug? Ik kan hier eigenlijk geen informatie over vinden. Dus ik hoop dat u me kunt helpen?
Met vriendelijke groet,
Astrid
Hoi Astrid,
Nou een ding is goed om te weten: ze vormen geen volk of zoiets. Het zijn dus allemaal eenlingen. Zo’n eenling zet wat eitjes af in een wespennest. Die komen uit en de larven die zich ontwikkelen tot volwassen zweefvlieg vliegen uit en verdwijnen. Op zoek naar voedsel (stuifmeel) en een partner. En aangezien ze een ‘sterk migrerende soort’zijn, kan dat heel ver zijn. De kans dat ze terug komen lijkt me daarom niet groot.
Ik vermoed dat ze op de geur van eventuele resten (wellicht niet zichtbaar) van het wespennest komen, maar daar zich niet voort kunnen planten. Immers: er is daar geen wespenvolk meer en dus geen voedsel voor een larve. Of: zit er misschien toch nog een klein begin van een wespennest tussen een spouw of tussen het plafond?
Ze zijn actief tussen juni en oktober, met de piek in juli/augustus. Dan zie je dus de meeste exemplaren.
Heb je hier wat aan?
Groeten!